روشنگري اجتماعي

گفتند:قرآن را از ريشهء «قَرَءَ» مگيريد،از«قَرَنَ» بگيريد و نتيجه اش اينکه«کتابِ خواندن» نيست،کتابِ «همراه داشتن» و «به خود چسباندن»است!!!گفتند:اسراري را که فقط در نقطهء زير «ب» در بسم الله نهفته است،اگر کسي بخواهد تفسير کند،يک عمر کفاف نمي دهد!!!

گفتند:قرآن هفتاد«بطن» دارد و هر بطن آن باز هفتاد بطن و همين طور!اين درست است؛امّا اين را طوري معني کردند که يعني نبايد نزديکش رفت،يعني هرکس قرآن را گشود و خواند و در آن انديشيد و از آن چيزي فهميد،محکوم شود و هرچه از آن فهميده،مطرود و مشکوک اعلام شود.گفتند:معني واقعي قرآن نزد ائمّه(س) است،در کتاب مخصوصي است که مخفي است و هيچ کس از آن خبر ندارد و آن در خانوادهء پيغمبر(ص)بود و بعد پنهاني،دست به دست ميان ائمّه گشته و بالأخره در دست امام غايب است.از اين خبر – که درست هم هست و به اين معني است که آنها بهتر از ديگران اين کتاب را فهميده اند و اين طبيعي و منطقي است – چنين نتيجه گرفتند که قرآن يک کتاب معمّائي و اسرارآميز و براي بشر،غير قابل فهم است!!!

گفتند:هرکس قرآن را با عقل خودش تفسير کند،در جايگاهي از آتش قرار خواهد گرفت؛درحاليکه سخن پيامبر(ص):

«مَنْ فَسَّرَ الْقُرْآنَ بِرَأْيِهِ فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّار»

 است،يعني  هرکس با «نظر خودش»،«رأي خودش»،قرآن را تفسير کند.؛و اين سخني بسيار علمي و منطقي است و اصل تحقيق است که محقّق در جست و جوي حقيقت،بايد ذهنش را از نظريّات شخصي و عقايد قبلي و به اصطلاح دانشمندان اروپائي،از«پيش داوري» خالي کند تا وقتي متني را تفسير مي کند،معني حقيقي آن را بتواند دريابد،نه اينکه هر کلمه اي و تعبيري را با رأي قبلي خود به زور تطبيق دهد و با سليقه و عقيدهء خاصّ خود،آن را توجيه و تأويل نمايد.مي بينيم چه طور هوشيارانه،«رأي» را «عقل» معني کردند و چون خواندن و فهميدن و عمل کردن به هر سخني و کتابي جز با«عقل» امکان ندارد،مردم از ترس اينکه در جايگاهي از آتش قرار نگيرند،از خواندن و فهميدن و عمل کردن به قرآن ترساندند و بعد خودشان در حالي که «تفسير به عقل» را تحريم کردند،بر خلاف همين حديث،قرآن را سراسر به «رأي خود» تحريف و توجيه و تأويل کردند و به صورت کتابي معرّفي کردند که همه اش در تعريف و تمجيد،و يا فحش و بدگوئي نسبت به چند نفر از اشخاص پيرامون پيامبر(ص) است و آن همچون از آنها مي ترسد،همه اش به گوشه و کنايه و غير مستقيم است،به طوري که خود آنها هم متوجّه نمي شده اند!حتّي بعضي حرفهاي بدتري گفتند:اصلاً قرآن حقيقي در دست امام زمان(عج) است و هر وقت ظهور فرمايند،آن را با خود خواهند آورد و قرآن فعلي،قرآن اصلي نيست،تحريف شده است،بعضي آيات را از آن برداشته اند!!!.

در حاليکه خداوند در خود قرآن،صريحاً وعده مي فرمايد:

إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ: بى‏ ترديد ما اين قرآن را به تدريج نازل کرده‏ ايم و قطعاً نگهبان آن خواهيم بود.(حجر-9)

 اين فکر را که براي هميشه نابودي اسلام و مرگ مسلمين را تضمين مي کند،شايع کنند و حتّي موفّق شدند آن را در ذهن چند تن از علماي بزرگ هم بيندازند و در کتابهاي مشهور و مهمّ و رايج هم منعد و حتّي گروه هائي را هم به اين فاجعه معتقد ساختند،ولي خوشبختانه علماي بزرگ ما در اينجا کوتاهي نکردند و يک کلام،همگي اين توطئهء ريشه دار را ريشه کن ساختند.

ادامه دارد.

شصت و سه)خنّاس:هر عاملي که تو را از راه به در مي برد و تو را به خود مي گيرد،در خود غيب مي کند.

وسوسه:عاملي که تو را مبتلا مي کند به شري يا پوچي اي که نه سودي در بر دارد و نه ارزشي.

شصت و چهار) و امروز در نظام سرمايه داري و ماشين،در سلطهء استعمار پنهان و  استعمار نو،در توطئهء مسخ کنندهء استعمار فرهنگي،در بيماري استعمار زدگي،تکنيک پيشرفته و مغزشوئي،آن سه طاغوت فاجعه آميزتر از از همه وقت،دست اندر کار مسخ انسانند.

شصت و پنج) خطر بزرگ،براي انسان امروز،انفجار بمب اتمي نيست،استحالهء ماهيت انسان است،انسان زدائي نوع بشر.او ديگر انسان نيست.آزاد است و تنها براي برده شدن تلاش مي کند.کنار خانهء سارق،در صفي طولاني انتظار مي کشد تا نوبت غارت شدنش بشود.

شصت و شش) استبداد سياسي،تبعيض اجتماعي،بهره کشي وحشيانهء قديم در غرب،رانده شده است،اما همگي خشن تر از هميشه،به صورت نظام سرمايه داري باز گشته است و در نقاب ليبراليسم و دموکراسي خود را مخفي کرده است.

شصت و هفت) در طول اين چهارده قرن،هيچ زماني نبوده است که بتواند همچون زمان ما،اين سورهء شگفت [سورهء ناس] راتفسير کند.زيرا در طول پانصد قرن سرنوشت آدمي در زمين،هيچگاه همچون قرن ما،خناس،آدمي را قرباني وسوسه هاي پيدا و پنهان،خودآگاه و ناخودآگاه خويش نکرده است،هيچ گاه شرّ وسواس اين چنين،صدورالناس را به تباهي نکشانده است.آري،هرگز،اين آخرين آيه هاي اعجازانگيز و بليغ وحي،در زمين،اين چنين صريح و شديد،تأويل نشده است!

شصت و هشت) وجدان مجروح و آگاه روشنفکر راستين امروز،از اين فاجعه است که بر خود مي لرزد و به فرياد آمده است؛تنها اوست که معني وسواس را مي شناسد و دامنه و عمق فاجعهء وسواس زدگي انسان را حس مي کند.او در کنار کشتن حقِ انسان،مي نگرد که حقيقتِ انسان کشته مي شود.

شصت و نه) شگفتا!در سورهء فلق،از سه شرّ سخن مي گويد،اما بر يک صفت خدا تکيه مي کند:فلق!اما در سورهء ناس،از يک شر سخن مي گويد و بر سه صفت خدا تکيه مي کند:ربّ،ملک،اله!آن سه شر،فاجعه هاي بيروني قدرتهاي ضد انسان،که حق او را مي کشند،و اين يک شر،فاجعهء دروني که حقيقت او را مي کشد.وسواس فاجعهء مردم کش است و زهري که اين مار سه سر صد چهره بر جان آدمي مي ريزد،و مگر نه،ابليس در هيأت ماري،آدم را فريفت و از بهشت خدا راند؟

هفتاد) تيغ را بر حلقوم اسماعيلِ خويش بنه،تا توان آن را بيابي که تيغ را از دست جلاد بگيري!

هفتاد و يک) اگر امامت نباشد،اگر رهبري نباشد،اگر هدف نباشد،اگر حسين نباشد و اگر يزيد باشد،چرخيدن بر گرد خانهء خدا،با چرخيدن بر گرد خانهء بت،مساوي است.

. پايان .

پنجاه و هفت) تثليث،سه شريک يک شرکت! اولي سر خلق را به بند آورده است و دومي جيبش را خالي کرده و سومي،شريک هردو،در سيماي روحاني در گوشش خوانده است که:هر اعتراضي،اعتراض بر مشيّت الهي است،به داده و نداده اش شاکر باش!امر به معروف و نهي از منکر؟آري؛اما اولا شرطش اين است که علم و تقوي داشته باشي و ثانيا يقين به تأثير و حصول نتيجه اش داشته باشي و ثالثا اگر احتمال ضرري باشد،تکليف ساقط است!!!

پنجاه و هشت) اما عمل امام حسين(ع) را مي بينيم که خود در وصيتي که به برادرش محمد حنفيه نوشت،رسما اعلام کرد که براي امر به معروف و نهي از منکر قيام مي کند، و ديديم که ضرر و حتي خطر داشت و ظاهرا نتيجه و اثر نداشت!(مي بينيد مذهب عليه مذهب،اسلام عليه اسلام و تشيع عليه تشيع را ؟!)

پنجاه و نه) بردگي را مي کوبي،خواجه،خان مي شود و برده را دهقان مي کند،فئوداليسم را به انقلاب کبير مي شکني،خان،سرمايه دار مي شود و دهقان را کارگر مي کند!

شصت) خاندان محمد(ص) کشته و زنداني،قرباني غصب و ظلم و قتل عام و اسارت و خاندان ابوسفيان و عباس،وارث محمد(ص)!علي در برابر،براي ادامهء سنت پيامبر(ص)پايداري مي کند و رهبران راستين دويست و پنجاه سال با خلافت مي جنگند و شهيد مي شوند و پيروان حق پرست شان،پرچم ولايت را در حکومت ظلم به دوش مي کشند و راه سرخ تشيع را در حاکميت سنت جاهلي و خلافت اشرافي پيش مي گيرند و براي نابودي رژيم جور و نظام ظلم،امامت و عدالت را شعار مذهب خويش مي گيرند.و پس از هزار سال جهاد و شهادت در راه امامت و عدالت،ناگهان خليفه شيعه مي شود و سلطنت صفوي وارث ولايت علوي مي گردد و دارالخلافه،عالي قاپو.در اروپا رنسانس بر کليسا پيروز مي شود و علم جانشين دين مي گردد و مدارس قديمه(اسکولا)در برابر دانشگاه هاي جديد،متروک مي شوند و دانشمندان،روحانيون را به گوشه هاي معابد مي رانند؛بلعم باعورا از کليسا به دانشگاه مي آيد!

شصت و يک) تقوي از ريشهء وقي به معني حفظ کردن است؛نه پرهيز کردن.معني مثبت دارد و منفي ترجمه کرده اند تا منفي بفهمند و منفي عمل کنند.تقواي ستيز است و نه   فقط تقواي پرهيز!

ادامه دارد.

پنجاه) تصوف،بي آنکه بر عرفات و مشعر بگذرد،از مني آغاز مي کند و در مني مي ماند؛و فلسفه تا مشعر مي آيد و به مني نمي رسد؛و تمدن،بي مشعر و مني در عرفات ساکن است و اسلام از عرفات آغاز مي کند و بر مشعر مي گذرد،گذري مسئول و مهاجم،و آنگاه،به مني مي رسد،مرحلهء ايده آل و عشق!و در مني!سرزمين عشق،عجبا که در آن،هم خدا و هم ابليس!

پنجاه و يک) بندگاني که رسالت آزادي انسان را از آدم تا آخرامان بر دوش دارند،و دامنهء جنگ براي آزادي را تا اعماق فطرت خويش گسترش داده اند! و صحنهء جهاد را از بدر تا مني کشانده اند،بندگاني که معني آزادي را تا چنين اوجي مي فهمند!آزاد شدن نه تنها از فرعون،که از اسماعيل نيز!نه تنها از دشمن،که از خويش هم!

پنجاه و دو) پيروزي،تو را به آسودگي نکشاند.زمام مني را که به دست گرفتي،سلاح را از دست مگذار،که ابليس را اگر از در براني،از پنجره باز مي گردد،در بيرون بکوبي،در درون سر بر مي دارد،در جنگ ناتوان کني،در صلح توان مي يابد،در مني نابودش کني،در من نابودت مي کند.

پنجاه و سه) وسواس هزار نقاب دارد،در جامهء سياه کفر عريانش کني،رداي سبز دين بر تن مي کند،در چهرهء شرک رسوايش کني،نقاب توحيد بر چهره مي زند،بتخانه را بر سرش ويران کني،در محراب،خانه مي کند.در بدر خونش را بريزي،در کربلا انتقام مي گيرد،در خندق مدينه شمشير بخورد،در مسجد کوفه پاسخ مي گويد،در احد،بت هبل را از دستش بگيري،در صفّين،قرآنِ الله را بر سر دست مي گيرد.ابليس،دشمن هفت رنگ است و هفتاد دام!ديروز،زندگي اسماعيل را بهانهء فريب تو کرده بود؛امروز،ذبح اسماعيل را مي تواند مايهء غرور تو کند!

پنجاه و چهار) مبادا سرنوشت همهء نهضتها،سرانجام شوم همهء انقلابها تکرار شود،که سرنوشت اسلام نيز در تاريخ پيش نيايد و پس از فتح مکه،تسليم شدن ابوسفيان را اسلام آوردن وي نپنداري!و پس از پيروزي رسالت در بيست و سه سال جهاد و سقوط شرک در جبههء خارج و شکستن اشرافيت در چهرهء بت و غلبه بر جاهليت در وجود قريش،بايد سه پايگاه زر و زور و تزوير،که در بدر و احد و فتح[مکه] به زانو در آمد،طي يک دوران دويست و اند سالهء امامت،با استمرار جهاد،با ادامهء رمي جمرات پس از سقوط پايگاه عقبه،ريشه کن شود تا شرک،جامهء توحيد نپوشد،خناس که در آن سوي خندق شکست خورده است،به اين سوي خندق نخزد و جاهليت،وارث اسلام نشود،که اگر در سقيفه،جشن،جشن پيروزي گرفتي،جلاد در نقاب خلافت رسول الله(ص)،هرچه را در عرفات و مشعر و مني به دست آورده اي،در کربلا به خون مي کشد و بر آب فرات مي دهد!

پنجاه و پنج) فکر ميکنم اعلام خطر به شخص پيغمبر که به خدا پناه بر،و نشان دادن شر هائي که در کمين اوست،و بخصوص قرار دادن دو سورهء فلق و ناس،که در سالهاي اول بعثت نازل شده،در آخرِ قرآن،اشاره اي است به آنچه پس از او،در امّتش پديد آمد و اشرافيت و شرک و سنت هاي جاهلي،در سيماي اسلام،دوباره احياء شد!

ادامه دارد.

چهل و دو) ابراهيم،باز هم يک انسان مي ماند.و نه انسان ذهني ساخت فيلسوف ها و شاعر ها و عارف ها،انساني عيني،واقعي.با همهء عواطف طبيعي بشري،انساني ساخت خدا!

چهل و سه) امر ارشادي،امري است که اگر شارع هم نمي گفت،باز به حکم عقل لازم بود و به عبارت ديگر،امر ارشادي امري است که شارع به وسيلهء آن،انسان را به حکم عقل متوجه مي سازد.

چهل و چهار) وقتي حقيقت در کنار زندگي قرار ميگيرد،خيلي ها حق طلبند؛بي درد سر؛اما وقتي حق در برابر زندگي قرار مي گيرد و حق پرستي اسباب زحمت مي شود،آخرين فريب انساني که هم آگاه است و هم مسئول،توجيه است.يافتن راهي که بتواند نگه دارد و بماند،اما وجدانش را هم به گونه اي تخدير کند.

چهل و پنج) اين مناسک،رسالهء عمليه نيست؛رسالهء فکريه است.در آخرين سفر،با خود انديشيدم که چرا آنچه را کارگردان حج،خود معين نکرده است،من معين کنم؟اگر مي بايست تعيين مي شد،تعيين کرده بود،آيا اينکه اين سه را تعيين نکرده است،خود يک نوع تعيين نيست؟يعني در هر بتي،دو تاي ديگر نيز نهفته است و در هر رمي،رمي آن دو بت ديگر را نيز نيت کن!

چهل و شش) آنچه بايد ذبح مي کردي،اسماعيل نبود،بند اسماعيل بود،دست آويز ابليس،اسماعيل،خود محبوب خداست،عطيهء خداست،او را خدا خود به تو بخشيد و اکنون خدا بود که فديه اش را خود پرداخت!

چهل و هفت) بيش از يک ميليون مسلمان سراسر جهان،نبايد حج را به پايان برند و بي آنکه به هم بينديشند و با هم بر روي زمين پراکنده شوند و در لاک زندگي فردي و قومي خويش خزند.

چهل و هشت) زاهد نيز خودپرستي است چون مادّي.مادي تکنيک را وسيله مي کند و زاهد،مذهب را،مادي علم را ابزار لذت خويش مي کند و زاهد،خدا را و هر دو يک نوع بهشت را مي طلبند:او در اين دنيا و اين در دنياي ديگر!

ادامه دارد.

بيست و پنج) طواف،انسان است،خودباختهء حقيقت؛و سعي،بشر است،خودساختهء واقعيت؛طواف،انسان متعال؛و سعي،انسان مقتدر.

بيست و شش) و حج،جمع ضدين!حل تضادي که بشريت را در طول تاريخ گرفتار کرده است:ماترياليسم يا ايده آليسم؟عقل يا اشراق؟دنيا يا آخرت؟برخورداري يا زهد؟مائده هاي زميني يا مائده هاي آسماني؟ماديت يا معنويت؟اراده يا مشيّت؟و بالاخره،تکيه بر خدا يا بر خويش؟و خداي ابراهيم(ع) به تو مي آموزد که:هردو!آموزشي نه با فلسفه،با عرفان،با علم،با کلمات،که با نمونه:يک انسان.

بيست و هفت) آهنگ کعبه کردن،حج نيست،قبلهء حج،کعبه نيست،در آغاز،چنين مي پنداشتي،اين خطاست،اکنون بياموز که حج،به کعبه رفتن نيست،از کعبه رفتن است.اکنون،تو،اي که در بلند ترين قلهء بندگي،به آزادي رسيده اي و در کمال بي خودي،به خود،شايستگي آن را يافته اي که بگويندت:از کعبه بگذر!تا کعبه،کعبه قبله بود تا جهت را گم نکني،تا قبله هاي ديگر نفريبندت،در کعبه،قبله جاي ديگر است،آهنگ آن جا کن،آهنگ سفري بزرگ،بزرگتر از سفر کعبه:حج اکبر!

بيست و هشت) همه جا سخن از حرکت است،حرکت ذاتي(گشتن) و حرکت انتقالي (بازگشتن)!و همه جا سخن از اليه است؛ نه فيه ! [انا لله و انا اليه راجعون] و اين است که در مني رهايت مي کند و اين است که در بازگشت از عرفات،به کعبه نمي رسي!تا پشت ديوار مکه مي آيي،که قرب هست و نيل نيست!پس حج،از کعبه تا عرفات رفتن است و از عرفات،به سوي کعبه تا مني بازگشتن!

بيست و نه) عرفات،سخن از شناخت است:علم؛مشعر،سخن از شعور است:فهم؛و مني،سخن از عشق است:ايمان!؛از کعبه ناگهان در عرفات: (انّا لله)؛و از عرفات،به سوي کعبه،منزل به منزل،در بازگشت: (انّا اليه راجعون)!پس عرفات،آغاز است،آغاز آفرينش ما در اين جهان!

سي) عصيان يعني که اراده اي در برابر ارادهء خداوند!يعني که آزادي،در برابر جبر طبيعت،يعني که انتخاب،پس مسئوليت،خودآگاهي و در نتيجه تبديل باغِ سيري و سيرابي و بيدردي به زمينِ نيازمندي،عطش و رنج:هبوط!

سي و يک) همه مي پندارند که اول بايد شعور باشد،تا بتواند به شناخت برسد،بشناسد!اما آفرينندهء شناخت و شعور،برعکس،مي گويد:از برخورد،برخورد دو جنس متضاد،تصادم دو انديشه،پيوند و پيدايش نخستين تصادم و تفاهم،پايان زندگي فردي و آغاز نخستين اجتماع،خانواده،پيدايش عشق خودآگاه و به هر حال،يکي شدن دو انسان،شناخت پديد آمد و با آن،انسان در زمين،و سپس،سير تکاملي شناخت،به شعور پيوست و علم،قدرت فهم را افزود و آگاهي،خودآگاهي زاد!عينيت،مايه و پايهء ذهنيت است و در رابطهء ذهن با عالم خارج و در اتصال با واقعيت،عقل رشد مي کند و ادراک نيرو مي گيرد و قدرتهاي معنوي آدمي مي شکفد.

ادامه دارد.

نوزده) تنها اين جاست که مي تواني کلي را به چشم ببيني.در بيرون کعبه،فرد واقعيت دارد،جزئي،عيني است،کلي،يک مفهوم ذهني است،انسان يک معني،يک ايده،يک مفهوم عقلي و ذهني و منطقي است،در عالم خارج فقط انسانها هستند،که هر که هست حسن است يا حسين،زن است يا مرد،شرقي است يا غربي،و اين جا،واقعيت ها همه محو شده اند،مفهوم کلي،حقيقت عقلي،يا ذهني،واقعيت عيني خارجي يافته است.اکنون بر گِرد کعبه،فقط انسان است که طواف مي کند،مردم و دگر هيچ!

بيست) در اينجا به تو مي آموزند که تنها در نفي خويش،به اثبات مي رسي،در خود را ذره ذره،اندک اندک،به ديگران ايثار کردن،به امت فدا کردن است که ذره ذره،اندک اندک،به خود مي رسي،خود را کشف مي کني،به آن خود راستين ات پي مي بري،چنانکه در خود را ناگهاني،انقلابي،به مرگ سپردن،در مرگ سرخ فنا شدن است که به شهادت مي رسي،شهيد مي شوي و شهادت يعني حضور،يعني حيات و شهيد يعني هميشه حيّ و حاضر و ناظر بر وجود زندهء جاويد!

بيست و يک) سبيل الله يعني سبيل الناس.هردو يکي است.از فرديت به سوي الله،سبيلي نيست.اگر مي گوئي که پس عبادت هاي فرادي چرا؟براي آنکه خود را بسازي،بپروري،تا به آستانهء ايثار برسي،تا شايستگي از خود گذشتن براي جمع بيابي،تا انسان شوي،که فرد،فاني است،انسان باقي است،انسان خليفهء خدا در طبيعت است،و تا خدا خداست،خليفه اش هم هست،آيه اش هست،و تو در خود را اين جاويد ميراندن،زنده مي شوي،جاودان مي ماني.که قطرهء جدا از دريا،شبنم است،تنها در شب است،عمرش يک شب است،ساکن است،با نخستين لبخند نور،محو مي شود.به رود پيوند تا جاودان شوي،تا جريان يابي،تا به دريا رسي.

بيست و دو) و سنت اين بود که چون دستت،به بيعت،در دست کسي قرار مي گرفت،از بيعت هاي پيشين آزاد مي شد.و اکنون در لحظهء بزرگ انتخاب!انتخاب راه،هدف و سرنوشت خويش،در آغاز حرکت،در آستانهء ترک خويش و غرق در ديگران،پيوستن به مردم،هماهنگ شدن با جمع،بايد با خدا بيعت کني.خدا دست راست خويش را پيش تو آورده است،دست راستت را پيش آر،در بيعت او قرار گير،با او هم پيمان شو،همهء پيمانها و پيوندهاي پيشينت را بگسل،باطل کن،دستت را از بيعت با زور،زر،تزوير،از پيمان با خداوندان زمين،رؤساي قبايل،اشراف قريش،صاحبان بيوت!همه رها کن،آزاد شو!به جمع بپيوند؛اما نه به سياست،که به عشق!

بيست و سه) شگفتا!اسماعيل و ابراهيم،دست اندر کار بنياد کعبه.اسماعيل و ابراهيم!اين از آتش گذشته و او از قربانگاه!و اينک هر دو مأمور خداوند،مسئول خلق،معمار کهن ترين معبد توحيد در زمين،نخستين خانهء مردم و در تاريخ،خانهء آزاد،آزادي،کعبهء عشق،پرستش،حرم!رمزي از سراپردهء ستر و عفاف و ملکوت!

ادامه دارد.

و دانستند که راه تقرّب به خدا در اسلام،«تعقّل»است نه «تعبّد»،و عابد ناآگاه بي دانش،مانند خر دستگاه خراس است که چرخ چرخ مي خورد و مي گرد و از جاي خود تکان نمي خورد؛دانستند که:«هرکه به ظلم تن دهد،همدست ظالم است» و زندگي مسلمان بر عقيده و جهاد استوار است و سنّت پيامبر(ص) و پروردگان آن حضرت،تلقين و تعبّد و رياضتهاي فردي و عبادتهاي تخديري نيست،«جهاد و شهادت» است و آورندهء قرآن،يک راهب نيست،«پيامبر مسلّح» است و هدف رسالتش:«آگاهي و عدالت».

دانستند که خداي اسلام،«آهن»(مظهر قدرت)را در رديف ترازوي عدل و ترازوي عدل را در کنار کتاب و وحي نام مي برد(حديد:25)و دانستند که نشانهء جامعه اي که ايمان اسلامي دارد،«نرمش با خودي ها و خشونت با دشمن» است(قرآن)،«سربلندي و عزّت» است(قرآن)و اکنون که استعمارزده و ذليل و اسير بند استعمار فرانسه اند و با خود،کينه توز و بدبين و پر تعصّب و در برابر بيگانه،نرمخوي و سهل انگار و سازشکار و يا بي تفاوت،پس آنچه به نام دين دارند و به نام اسلام عمل مي کنند،نه دين است و نه اسلام،حتّي نماز و دعا و حجّ و روزه شان نيز که احکام مسلّم و روشن مذهبي شان است،نه نماز است و نه دعا و نه حجّ و نه روزه،که اگر مي بود،بايد اثري مي داشت!

اين«دانستن ها»را همه قرآن به مردم آموخت و بيدارشان کرد و فهميدند که بزرگترين وظيفهء مذهبي شان اين است که پيش از هر کاري بايد عوامل انحطاط فکر و جامعه را ريشه کن سازند و ديديم که«تودهء منحطّ مذهبي»بيدار شدند و به نيروي مذهب و دعوت قرآن،جهاد را آغاز کردند و «روشنفکران غير مذهبي» نيز که مذهب و اسلام را در شکل منحطّ قديمش مي ديدند و از آن گريخته بودند و به مکتب ها و ايدئولوژي هاي ديگر ايمان آورده بودند و ناچار از متن مردم مذهبي بريده بودند و براي خود يک «قشر کنار افتاده از اندام جامعه»شده بودند،بازگشتند،هم به اسلام و هم به مسلمانان و هم ايمان پيدا کردند و هم با توده پيوند خوردند و اين بود که توده از جمود تعصّب و روشنفکران – با بازگشت به اسلام – از غربزدگي نجات يافتند و اين است که حتّي مردي چون عمر اوزگان،دبير سابق حزب کمونيست و متفکّر مشهور مارکسيسم در افريقا،آگاهانه به اسلام باز آمد و اثر بزرگ خود به نام (Le meilleur combat) را نوشت،به معني «برترين مبارزه» که از آغاز حديث مشهور پيغمبر گرفته است که:«أفضَلُ الجِهادُ کَلِمَةُ عَدلٍ عِندَ إمامٍ جائرٍ» و انجمن ملّي دانشجويان الجزاير،نام«انجمن دانشجويان مسلمان الجزاير» را براي خود برگزيد.

ادامه دارد.

دوست  صاحب بصيرت من!همين ها نشانهء آن نيست که دشمن از قرآن مي ترسد و همين ترس دشمن کافي نيست که تو را به نقش قرآن در حيات و نجات و بيداري و خلّاقيّت اين کتاب مطمئن سازد؟

اي مسلمان آگاه!اگر نمي تواني قرآن را بگشائي و متنش را بخواني و بداني که چه مي گويد،اگر نمي تواني تاريخ را بشناسي و پي ببري که اين کتاب در ايجاد انقلاب انساني،چه اعجازگري هاي شگفت کرده است و از فلسفه بافي هاي يوناني،خيال پردازي هاي هندي و تمدّنهاي نظامي و اشرافي رومي و ايراني و از جهل و وحشي گري هاي عربي،ناگهان چه جنبش و جوشش معجزه آساي فکري و فرهنگي و سياسي و اخلاقي جهاني پديد آورد و چه روح انقلابي در کالبد قطعه قطعهء بشريّت دميد و چه تمدّن علمي و روحي و مادّي اي،با انگيزهء تقوا و عدل،در ميان توده هاي هميشه محروم از سواد و از سعادت بپرورد،لااقلّ مي تواني به سخن رهبران انقلابي شمال افريقا در همين عصر خود ما گوش دهي که:

 «بيداري و نهضت آزادي خواهي و ضدّ استعماري شمال افريقا،درست از روزي آغاز شد که شيخ محمّد عبده،پيرو مکتب سيّدجمال الدّين اسدآبادي که شعارش «بازگشت همهء مسلمانان به قرآن» بود،به شمال افريقا آمد و همهء علماي اسلامي را گرد آورد و آنها را دعوت کرد که به جاي غرق شدن در فلسفه هاي کهنه و علوم قديمه و انحصار در فقه و اصول و کلام و حکمت و طرح مسائل متافيزيکي و موشکافي هاي افراطي و ذهني در احکام فرعي،به سراغ قرآن برويد و از همهء علوم قديم و جديد،اسلامي و غير اسلامي،براي فهم درست و راستهء اين «پيام»کمک گيريد و بکوشيد تا مردم منحطّ و استعمارزده و مذهبي هاي گرفتار خرافه و تفرقه و تنگ بيني و تعصّب و جهل،با قرآن آشنا شوند؛قرآن را،هم در حوزه هاي علمي ديني و هم در اذهان عوام و افکار عموم مطرح کنيد.»

در حاليکه ژنرال آرگو و ژنرال سالان،همهء الجزاير و تونس و مراکش و موريتاني را در زير استعمار ضدّ انساني فرانسه ذليل ساخته بودند و ثروت و عزّت و فرهنگ آنها را غارت مي کردند و ژنرال سوستل با پسرش در جنگلهاي طلمسن،به «شکار عرب» ميرفت تا بچّه اش تيراندازي و شکار بياموزد!و به زنش در پاريس مي نوشت که:«.همه مان خوبيم،من خوبم،سگم خوب است،عربم خوب است!»،مؤمنين در همين ايّام سياه و اوضاع رقّت بار ننگ آور،همه مشغول بودند تا با ذکر و دعا و توسّل و احياناً نذر و اطعام و امور خيريّهء فردي،به (آزادي خود از آتش دوزخ) برسند و پس از مردن،رستگار شوند! امّا قرآن که از طاقچهء تقدّس به مسند تعليم و تفکّر بازگشت،به آنان آموخت که رستگاري در آخرت،از طريق رستگاري در دنياست و راه بهشت اسلام از آزادي و بيداري و عزّت و دانش مسلمين مي گذرد و هرکه در اينجا ذليل بميرد،آنجا نيز ذليل بر ميخيزد و (وَمَن کَانَ فِي هَذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِي الآخِرَةِ أَعْمَى وَ أَضَلُّ سَبِيلًا:و هر که در اين دنيا کور باشد در آخرت هم کور و گمراهتر خواهد بود.اسراء-72)

ادامه دارد.

ببينيد قرآن يک گروه اجتماعي مسلمان را چگونه تصوير مي کند(درست از همهء ابعاد،مو به مو و جزء به جزء،عليه جامعه يا گروه مسلمان کنوني):«.و کساني که دعوت خداوندشان را پاسخ گفتند و نماز به پا داشتند و کار جامعه شان،ميان شان بر شُور است و از آنچه آنان را ارزاني داشته ايم،انفاق مي کنند و کساني که چون قرباني و ستمي شدند،خود انتقام مي گيرند و عکس العمل يک بدي،بدي اي همانند و هم اندازهء آن است.و بر کساني که پس از ستمي که ديده اند انتقام کشند هيچ باکي نيست».(شوري:41-38 )

[نفق به معني حفره و شکاف است،و انفاق،عملي است که اين حفره را پر مي سازد و در حقيقت،انفاق هدفش از ميان بردن فاصلهء طبقاتي و تضادّ اقتصادي جامعه است و درست بر خلاف معني سطحي و عاميانه اي که امروز از آن مي فهمند و عملاً موجب تحکيم بيشتر نفق اقتصادي و طبقاتي است!]

ويل دورانت،نويسندهء تاريخ تمدّن معروف،دربارهء شيوهء اخلاقي و جهت دعوت قرآن سخني مي گويد که نشان مي دهد آقاي ژنرال سوستل از چه رنج مي برد و چگونه ديني را براي جامعهء افريقائي آرزو مي کند.ويل دورانت مي گويد:

 اين آيهء قرآن«.هرکه به شما کرد،شما نيز به همان گونه که بر شما کرده است بر او کنيد»!(بقره:194)،در مقايسه با آيهء انجيل که:«اگر بر نيمرخ چپت سيلي زدند،نيمرخ راستت را پيش آر و اگر عبايت را خواستند،ردايت را نيز ببخش»،روشن مي کند که قرآن يک «اخلاق مردانه» را تعليم مي کند و انجيل«اخلاق نه»را!

آري،تحصيلکردهء حق طلب!که از جمود و انحطاط جامعه ات رنج مي بري و قرآن را اينچنين که در دست اين مؤمنين هست تلقّي مي کني!انسان بصير،کسي است که مسائل را سطحي نمي نگرد؛قرآن را چگونه و کجا شناخته اي؟قرآني که تو مي شناسي و مي بيني،آن شيء مقدّسي است که امروز در دست جهل و فريب،ابزار استخاره و تيمُّن و تبرُّک شده است،آنچنان که ديروز نيز بر نيزهء زور و ظلم،ابزار تزوير شده بود،آنچنان که پيش از آن نيز،جمع آوري اش براي قاتل ابوذر،وجههء تقدّس ديني و تقرّب به مؤمنين شد!قرآن را عوامانه – يعني درست مثل عوامي که بدان معتقدند – نبايد اينچنين شناخت،آن را همچون يک کتاب بايد گشود و خواند و انديشيد و اثر آن را در تاريخ بررسي کرد،نقش آن را در برابر هجوم فکري و فرهنگي و سياسي استعمار در آسيا و افريقاي دو قرن اخير تحقيق نمود و آنگاه شناخت و ديد که کتاب انديشه و آزادي و عدالت و قدرت است.

. پايان .

و اين است که ژنرال سوستل فرانسوي که گرگ وحشي استعمار فرانسه در افريقا بود،گفت:«قرآن يک کتاب مذهبي نيست،کتابي است ضدّ مذهبي که به جاي دعوت به پارسائي و عبادت و صلح و عفو و انديشيدن به خدا و مرگ و روح و اسرار متافيزيک و فلسفهء حيات و سرنوشت نهائي انسان،اعراب را به جنگ و پيروزي و انتقام و سرکشي و جهانگيري و غنيمت گري مي خواند و .هيچ کتابي به اندازهء قرآن،در ميان تودهء پست،تحريک آميز و شورشي نيست و با کلمات جادوئي و موسيقي پرهيجان خود،بر روي عقده ها و خصومتها اثر نمي گذارد و انگيزهء غرور و کينه جوئي و التهاب سياسي را برنمي انگيزد.». و گلادستون را شنيده ايد – نخست وزير يهودي مسلکي که استعمار انگليس را جاني دوباره داد – که در محلس انگليس،قرآن را به خشم بر روي تريبون کوفت و گفت:«تا اين کتاب در ميان مسلمانان باشد،امنيّت و اطاعت سرزمينهاي مسلمان نشين در برابر استعمار انگليس محال است».

اين دشنامها،از زبان دشمنان آگاه و آشنائي است که بيش از هر کسي اثر اين کتاب را بر انديشه و احساس و جامعهء انساني – در آن سالها هنوز مسلمانان با آن آشنا بودند – تجربه کرده اند.اينها قضاوتشان در زمينهء نقش اجتماعي و فکري قرآن در بيداري و حرکت و سربلندي و رهائي جامعه ها،از نظريّات مفسّران و دانشمندان،عيني تر و مسلّم تر است،چون هم دشمنند و از تعصّب ديني به دورند و هم مرد جامعه و سياست و تماسّ با عمل و واقعيّت اند و با مفاهيم انتزاعي و ذهني و خيالي بيگانه اند.

و راست مي گويند،گرچه با لحن استعمارگران مردم مسلمان سخن مي گويند و از جبههء دشمن اسلام،که از بيداري و رستاخيز و دشمن شکني و نابردباري مسلمانان در برابر ستم و و غارت در رژيم استعماري رنج مي برند و ملّت نجيب سر به راه امنيّت پرست و بي درد سر و پرتحمّل و محافظه کار و «صلح کلّي» و قانع و معتقد به فلسفهء «الخير في ما وقع» و يا متديّن به دين آخرت پرستي و بيزار از دنيا و زاهد و صوفي مآب فارغ از شور و شرّ زندگي دنيا را در افريقا و آسيا و امريکاي لاتين مي پسندند! اينان بهتر از هر کسي حسّ مي کنند که چگونه قرآن – اگر خوانده شود – نه مثل يک ورد نامفهوم و براي ثواب آخرت و نثار ارواح ننه و بابا؛بلکه مثل يک کتاب،بيداري و حرکت و عزّت مي آفريند و نيروي ايمان تبديل به قدرت و عصيان عليه ظلم و ذلّت و جهل مي گردد.

ادامه دارد.

اسلام در اين هنگام،نه تنها در ميان تودهء مذهبي،روح و جهت تازه يافت،که حتّي در چشم روشنفکران مادّي و ضدّ مذهبي هم جاذبه اي نيرومند و ايمان آور گرفت و مردي چون هانري آلک،سردبير رومهء «جمهوري الجزاير»(ارگان رسمي حزب کمونيست الجزاير)که فرانسوي نژاد بود و به رغم دستور حزب،به صف مجاهدان اسلام پيوسته بود،در زندان نوشت که:«در چنين جائي،پَستانه است که از شکنجه هاي شگفتي که به من داده اند سخن بگويم.اينجا هر ساعت،مجاهدي را از اتاقهاي يکي از طبقات زندان به صحن حياط زندان پرت مي کنند و من مي بينم که اينها در حالي که پيداست شکنجه هاي طولاني و مهيبي را تحمّل کرده اند،با دهاني شکسته و خونين،کلمات نامفهومي از يک دعاي مشهور را بر زير لب دارند؛من معني اين کلمات را نمي فهمم که چه مي گويند،امّا همين اندازه مي دانم که اکنون،از ميان همهء مکتب ها و ايدئولوژي هاي جهان،تنها چيزي که بدان معتقدم،همين کلمات نامفهوم است»![پيداست که شهادتين خود را مي گفتند،امّا براي هانري آلگ که فرانسوي است،مفهوم نبوده است].

اين همه پيروزي ها در همين سالها و در برابر همين غرب و واقعيّتهاي همين قرن،تنها از آنجا به دست آمد که مسلمانان آموختند که قرآن،کتابِ خواندن است و نه تبرّک کردن؛يک پيام است که بايد شنيد،نه يک شيء مقدّس و يک فتيش که بايد آن را پرستيد؛«سخن»است و در آن،«انديشه» نهفته است،نه شيئي که در آن«مانا» باشد – نيروي مرموزي که در اثر تماسّ و دست کشيدن در اشياء و اشخاص حلول کند و اثر غيبي بگذارد-اين است که قرآن،اگر در جامعهء مسلمين«کتاب»شود و خوانده شود،فهميده شود و مطرح شود،اگر به مؤمنانش بگويند که: «او حرف مي زند،خطابش به توست و بايد گوش دهي،گوش کني که چه مي گويد»،نجات بخش است و بيدار کننده و سازنده،نه تنها در گذشته،اين قدرت را نشان داده است،که امروز نيز چنين است و نه تنها در برابر امپرياليسم روم و ايران قديم،که در برابر استعمار جديد نيز.

ادامه دارد.

بت ها بر ديوارهء کعبه نصب بود،پيغمبر(ص) با چوبدستي خويش بر بت ها مي زد و مي گفت:«جاء الحقّ و زهق الباطل،انّ الباطل کان زهوقا»(اسراء-81).

پيغمبر با چوبدستي خويش بت ها را يکايک انداخت؛از درون کعبه بيرون آمد.سيل جمعيّت،سراپا التهاب و هيجان،کعبه را در ميان گرفته بود.ده هزار سپاهي و هزاران تن از زن و مرد مکّه،پايان کار را بي تابانه انتظار مي کشيدند.بر درِ کعبه ايستاد،رو به مردم.قريش،مرگ و حيات خويش را به چشم مي ديدند که در ميان دو لب او دست به گريبان يکديگرند.محمّد(ص) مي خواهد سخن بگويد؛دلها مي تپد؛دهها هزار تن سپاهي و غير سپاهي،زن و مرد،کوچک و بزرگ،دشمن و دوست،چشم به لبان وي دوخته اند،آرام و خاموش،گوئي بر سر هريک پرنده اي نشسته است.پيغمبر به سخن آغاز کرد:

«خدائي نيست جز آن خداوند يگانه اي که شريک ندارد.وعده اش را راست گردانيد و بنده اش را ياري کرد و احزاب يگانه را در هم شکست.هان!هر امتيازي موروثي و اجتماعي(مأثره) و هر خوني يا مالي که ادّعا مي شود در زير قدم هاي من است،جز سدانت خانه و سقّائي حاجيان.هان!قتل غير عمد با عمد يکي است،با تازيانه و عصا.ديهء آن،مغلّظه است:صد شتر که چهل شتر آن بچّه در شکم داشته باشد.اي گروه قريش!خداوند،باد و بروت جاهليّت را و فخر فروشي جاهلي را به آباء و اجداد،در شما از ميان برد.مردم از آدمند و آدم از خاک.

«اي مردم،شما را مرد و زن آفريديم و شما را ملّت ها و قبيله ها قرار داديم تا يکديگر را بشناسيد.هرآينه گرامي ترين شما پرهيزگارترين تان است»(حجرات – 13)

سپس رو به قريش خطاب کرد:«اي گروه قريش،فکر مي کنيد که من دربارهء شما چه خواهم کرد؟»

گفتند:«نيکي.برادري بزرگوار و برادرزاده اي بزرگوار هستي»

گفت:«برويد،که آزاديد»

[طبق سنّت جنگي،اينان همگي اسير مسلمانان شده بودند و مال و جانشان همه،حقّ آنان بود که مي توانستند بکشند يا نگاه دارند و يا بفروشند و بنابراين،آزادي اي که پيغمبر(ص) به آنان بخشيد – برخلاف آنچه که امروز به ذهن مي رسد – تنها يک آزادي سياسي نبود.پيغمبر،قريش را اسير گرفت و آزاد کرد و اموالشان را به غنيمت گرفت و بخشيد]

سکوت جمعيّت شکست.هياهو و جنبش و گفت و گو از همه سو برخاست و شور و شوقي شگفت،شهر را فرا گرفت.شهري که بيست سال است آن حضرت را آزار کرده است،اکنون در اوج پيروزي او،آزاد گشته است.محمّد(ص) انتقام نگرفت،به ضرب شمشير،شهر را اشغال نکرد و دشمنان کينه توز خويش را بشکست و فيء نگرفت،غارت نکرد! رفتار پيغمبر،دلهاي سخت ترين دشمنان خويش را به هيجان آورد،کينه هاي کهنه را شست و جاي آن را محبّت پر کرد.

پيغمبر(ص) هرگاه که به اوج قدرت و پيروزي مي رسيد،متواضع تر و مهربان تر مي شد و اين يکي از برجسته ترين خصال او بود.پس از اعلام عفو و آزادي عمومي،غالب کساني را نيز که به علّت خيانتهاي نابخشودني،استثناء کرده بود بخشيد.کوچکترين بهانه اي کافي بود که وي از خون خطرناک ترين دشمن درگذرد.پيغمبر براي تأکيد حرمت مکّه،به گروهي از قبيلهء خزاعه(که در اين روز با قتل مردي از مشرکان،حرمت آن را شکسته بودند)دستور داد تا ستون هاي پيرامون مکّه را که حريم شهر را نشان مي داد و هرکه از آن مي گذشت،در امان بود،مرمّت کنند.رفتار پيغمبر با مشرکان و دشمنان معروف خويش و تجليل فراوان کعبه و مهرباني با قريش و فروتني بيش از حدّش در اوج قدرت،دلهاي مردم مکّه را سرشار از محبّت خويش ساخت.با گفتار و کردار خويش نشان مي داد که کعبه را پس از در هم شکستن بتان و پاک ساختن تصويرهايش،بيشتر از قريش تقديس مي کند،حرمت مکّه را بيشتر از آنان نگاه مي دارد،نشان مي دهد که با آن همه آزارهائي که از شهر و مردم شهر ديده است،مکّه را باز هم شهر خود مي شمارد و قريش را خويشاوند خود.

خود را سردار فاتحي که شهر را اشغال کرده است نمي داند؛بلکه همچون مردي که پس از هشت سال غربت،به ديار خويش باز گشته است،با دوست و دشمن،صميميّت نشان مي دهد و مي کوشد تا به همه ثابت کند که گذشته را فراموش کرده است و شهر خويش و خويشاوندان خويش را دوست مي دارد.

ادامه دارد.

پيغمبر- صلّي الله عليه و آله و سلّم- دستور داد در مدينه مسجدي بنا کنند.پيغمبر خود نيز دست به کار شد،نه تشريفاتي و سمبليک،براي تشويق مردم يا تحبيب خويش،نه؛بلکه همچون يک  کارگر ساده،زمين را مي کَند،خاک مي بُرد،گِل مي کرد،بار مي کشيد.کار مسجد که پايان گرفت،کار ساختمان خانهء پيغمبر آغاز شد.به دستور وي،خانهء او را در کنار مسجد بنا کردند،به گونه اي که گوئي جزء ساختمان مسجد است،يعني که پيشواي اين رژيم در خانهء مردم يا خانهء خدا نشيمن دارد.دستور داد درهاي خانه را از درون مسجد باز کنند،يعني که براي تقرّب به وي،بايد از خانهء مردم يا خانهء خدا گذر کرد،يعني که درِ خانهء وي جز به روي مردم باز نخواهد شد.

براي هر يک از نش يک حُجره بنا کردند.ديوارها را از گل و کاه و سنگ و غالباً شاخه هاي درخت خرما که گِل اندود مي کردند بالا آوردند و سقف ها را با شاخهء خرما پوشاندند.تختي را که بر روي آن مي خوابيد از چوب ساختند و کف آن را با ليف پوشاندند.اين بود خانه و زندگي مردي که شمشيرش جهان را لرزاند و زبانش دل ها را.مردي که در پاسخ علي(س) که از شيوهء زندگي اش پرسيد،در چند رنگ زيبا و شگفت،خود را براي کساني که شيفتهء زيبائي هاي روح يک انسان بزرگ و زيبايند،نقّاشي کرد:

«معرفت،اندوختهء من است.خرد،بنياد مذهب من است.دوستي،اساس کار من است.شوق،خِنگ رهوار من است.ياد او،مونس دل من است.اعتماد،گنجينهء من است.غم،رفيق من است.دانش،سلاح من است.شکيبائي،رداي من است.رضا،غنيمت من است.فقر،فخر من است.پارسائي،پيشهء من است.يقين،توان من است.راستي،شفيع من است.پرستش،مايهء کفايت من است.کوشش،سرشت من است.نماز،شادي من است».

مردي که هر روز از مدينه،دسته اي سپاه بر سر قبيله اي مي فرستد،مردي است که امام صادق(س)،او را در چنين عبارت زيبا و شورانگيز توصيف کرده است:

«رسول خدا(ص) مثل بندگان مي نشست و مثل بندگان غذا مي خورد و خود را به راستي،يک بنده تصوّر مي کرد».

مي کوشيد تا در محيط خشن و پرقساوت عرب بدوي،لطافت روح و ادب و محبّت را رواج بخشد.پرسيدند: «بهترين حکم اسلام چيست؟» گفت:

«اينکه به آشنا و بيگانه سلام کني و غذا دهي،هرکس بتواند ولو با بخشيدن نيمهء خرمائي و اگر نتوانست،به زبان خوشي،خود را از آتش دوزخ نجات دهد،از آن دريغ نکند».

در ميان مردم خويش،به زبان عيسي(س)سخن مي گفت:

«يکديگر را همواره دوست بداريد،اسلام،محبّت است،مردم،خانواده و ناموس خداوندند،هيچ کسي از خدا غيرتمندتر نيست!مرا چون مسيحيان مستائيد و چاپلوسي مکنيد،مرا تنها بنده و رسول خدا بخوانيد».

بر گروهي گذشت،به احترامش برخاستند،گفت:

«هرگز پيش پاي من برنخيزيد و همچون آنان نباشيد که براي تعظيم بزرگان شان قيام مي کنند».

اطفال را چنان دوست مي داشت که در کوچه و بازار،گِردش جمع مي شدند.يتيمان و بيوه ن،بردگان و مردم گمنام و محروم،به او دلگرم بودند.مردي که در بيرون،بيم و هراس به دلها مي افکند،در خانه و شهرش،سرچشمهء لطف و محبّت و سادگي و برادري و گذشت بود.با نش چنان نرم و خوشرو و متواضع و رفيق بود که عُمَر،از گستاخي دخترش نسبت به وي به خشم آمد.

ادامه دارد.

روزي پيرزني نزد وي مي آيد تا از او چيزي بپرسد؛آن همه خبرها و عظمت ها که از او شنيده بوده است چنان در او اثر مي کند که تا خود را در حضور وي مي يابد،مي لرزد و زبانش مي گيرد؛پيغمبر که احساس مي کند شخصيّت و شکوه او،وي را گرفته است،ساده و متواضع پيش مي آيد،به مهر دست بر شانه هايش مي گذارد و با لحني که از خضوع،نرم و صميمي شده است مي گويد:

«مادر چه خبر است؟من پسر آن زن قريشي ام که گوسفند مي دوشيد».

بعد احساس و عمق و عاطفه و اندازهء رقّت قلب محمّد(ص)نيز شگفت انگيز است.گاه در خانه،چنن خود را فرو مي شکست و پائين مي آورد که دست احساس و تفاهم عايشهء نُه ساله،آسان به او مي رسيد:دست هاي فاطمه(س) را مي بوسيد؛تعبيراتش در محبّت،ويژگي خاصّي دارد:«عمّار پوست ميان دو چشم من است»،«علي از من است و من از علي»،«فاطمه،قطعه اي از تن من است».

وي«فرزند دوست» است،به خصوص که هميشه آرزوي پسر داشته است؛و در عين حال که به دخترانش محبّت و حرمتي نشان مي دهد که در تصوّر مرد امروز نيز نمي گنجد،امّا سرنوشت،تنها برايش دختر نگاه داشت و اکنون از تنها دخترش،دو پسر يافته است و پيداست که بايد اين دو را سخت دوست داشته باشد،امّا در دوستي اين دو کودک چنان است که همه را به شگفتي آورده است:روزي وارد خانهء فاطمه(س)شد،همچون هر روز،و از وقتي بچّه ها پيدا شدند،هر دم و ساعت!وارد شد،ديد فاطمه و علي هر دو چُرت شان گرفته است و حسن گرسنه است و مي گريد و چيزي نمي يابد.دلش نيامد که عزيزترين و محبوب ترين کسانش را بيدار کند.شتابان و پاورچين خود را به ميشي که در صحن خانه ايستاده بود رساند و او را دوشيد و طفل را نوشاند تا آرامش کرد.روزي که با عجله از در خانهء فاطمه مي گذشت،ناگهان صداي نالهء حسين به گوشش خورد.برگشت و به خانه سرکشيد و در حالي که تمام بدنش مي لرزيد،بر سر فاطمه،به سرزنش،فرياد کشيد:«مگر تو نمي داني که گريهء او آزارم مي دهد؟».

اسامة ابن زيد ابن حارثه نقل مي کند که:«با پيغمبر کاري داشتم،درِ خانه اش را زدم،بيرون آمد و در حالي که با او حرف مي زدم متوجّه شدم که زير جامه چيزي پنهان دارد و آن را به زحمت نگاه مي دارد،امّا ندانستم چيست.حرفم را که زدم پرسيدم اين چيست که به خود گرفته اي رسول خدا؟پيغمبر در حالي که چهره از هيجان و شوق محبّت تافته شد،جامه اش را پس زد و ديدم حسن و حسين اند.و در حالي که گوئي اين رفتار غير عادّي اش را مي خواهد برايم توجيه کند و در عين حال نمي تواند از آنها چشم برگيرد،با لحني که هر احساسي به او حقّ مي داد،آن چنان که گوئي با خود حرف مي زند،گفت:اين دو پسرهاي من اند و پسرهاي دختر من.و سپس در حالي که صدايش هيجان مي گرفت،با آهنگي که در بيان نمي آيد ادامه داد:خدايا من اين دو را دوست مي دارم،تو اين دو را دوست بدار و کسي که دوست شان بدارد دوست بدار».

کودکان زهرا(س) و علي(س)،در سيماي محمّد(ص)،يک پدربزرگ،يک پدر،يک دوست و خويشاوند خانواده و يک سرپرست و يک رفيق و هم بازي خويش،احساس مي کردند.با او بيشتر از پدر و مادر آشنا و صميمي و آزاد بودند.

ادامه دارد.

پيغمبر که تاريخ،آن همه از اراده و تصميم و قدرتش سخن مي گويد و خسروان و قيصران و قدرتمندان حاکم بر جهان،آن همه از شمشيرش مي هراسند و دشمن از شدّت غضبش مي لرزد،در عين حال،مردي است سخت عاطفي،با دلي که از کمترين موج محبّتي مي تپد و روحي که از نوازش نرم دست صداقتي،صميميّتي و لطفي به هيجان مي آيد.
 

در جنگ هولناک حُنين،که دشمنان باهم ائتلاف کرده بودند تا همچون تني واحد،او را زير شمشير گيرند و نابودش کنند و تا شکستِ نزديک به آستانهء مرگ نيز او را کشاندند،شش هزار اسير گرفت و چهل هزار شتر،گوسفند و غنائم ديگر،بي شمار.

مردي از جانب دشمن شکست خورده آمد و گفت:«اي محمّد،در ميان اين اسيران،دائي ها و خاله هاي تو اند»[طايفهء بني اسد که حليمه – دايه اي که او را شير داده بود – از آنها بود و اين طايفه،يکي از طوايف بسيار قبيلهء هوازن به شمار مي رفت]و سپس افزود: «اگر ما نعمان ابن منذر [پادشاه معروف حيره،دست نشاندگان ساساني در شرق عربستان]و ابن ابي شمر[ پادشاه غسّاني،دست نشاندهء رومي ها در شمال عربستان] را شير داده بوديم،در چنين هنگامي به بزرگواري شان چشم مي داشتيم و تو از هرکه پرستاري اش کرده اند،بزرگوارتري» و سپس زني را آوردند که فرياد مي زد:«من خواهر پيامبر شمايم».پيغمبر گفت:«چه نشانه اي داري؟»آن زن،شانه اش را نشان داد و گفت:«اين اثر دنداني است که وقتي تو را بر کول گرفته بودم و تو خشمگين شده بودي،به شدّت گاز گرفتي».

پيامبر چنان به هم آمد و ياد محبّت هاي دايه و دخترانش و خاطرهء ايّام کودکي اش در صحرا و در ميان اين طايفه،او را چنان برآشفته و هيجان زده کرد که اشک در چشمش گشت و گفت سهم خودم را و تمام فرزندان عبد المطّلب را هم اکنون مي بخشم؛فردا در مسجد حاضر شويد و پس از نماز،درخواستتان را در جمع،بلند بگوئيد تا تصميم خودم و خويشاوندانم را در پاسخ شما اعلام کنم،مگر طايفه هاي ديگر از من پيروي کنند.و فردا چنين کرد و با اين نمايش عاطفي،همه را آزاد ساخت و حتّي چند تني را که از پس دادن سهم شان امتناع کردند،به وعده هاي آينده راضي کرد.

در خانه و خانواده نيز چنين است.در بيرون،مرد رزم و سياست و فرماندهي و قدرت و ابّهت است و در خانه،پدري مهربان و شوهري نرمخوي و ساده و صميمي،چندان که نش – آنها که در آن عصر،تنها زبان کتک را خوب مي فهميدند و اين زبان را،محمّد(ص) هيچ نمي دانست و در تمام عمر هرگز دستي بر سر هيچ يک از نش بلند نکرد – بر او گاه گستاخي مي کردند و آزارش مي دادند و او در همهء عمر،تنها موردي که بر آنها سخت گرفت و به تنبيه شان پرداخت – آن هم به علّت انکه بر او سخت گرفته بودند و سرزنش و آزارها که اين همه تنگدستي و فقر را در خانهء تو نمي توان تحمّل کرد – اين بود که از آنها قهر کرد و به خانه شان نرفت و بيرون خفت،در يک انبار که نيمي اش از بيده و کاه و غلّه پر بود و او نردباني مي گذاشت و بالا مي رفت و گوشه اي از انبار را که در طبقهء دوّم بود،هموار مي کرد و مي روبيد و نردبان را بر مي داشت و سپس بر خاک مي خفت و يک ماه اين چنين زندگي کرد.تا آنگاه که نش – که در عين حال به او،هم عشق مي ورزيدند و هم ايمان داشتند – تسليم شدند و در برابر اين رفتار،از شرم آرام گرفتند که او آنان را مخيّر کرده بود که يا طلاق را و دنيا را انتخاب کنيد،يا مرا و فقر مرا.و همگي جز يک تن – دوّمي را ترجيح دادند.

وي هرگز نمي کوشيد تا خود را مرموز و غير عادّي و موجودي غريب و عجيب در چشم ها بنمايد،بلکه برعکس،حتّي به  عادّي بودن تظاهر مي کرد.نه تنها از زبان قرآن مي گويد که:«من بشري چون شما هستم و فقط به من وحي مي شود»،که همواره اعتراف مي کند که غيب نمي دانم و جز آنچه به من گفته مي شود،از چيزي خبر ندارم و در رفتار و زندگي و گفت و گويش همه جا مي کوشيد تا در چشم ها شگفت آور و فوق العاده جلوه نکند و مي کوشيد تا ابّهت و جلالي را که در دلها دارد،بشکند.

[قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُکُمْ يُوحَى إِلَيَّ: بگو من بشرى چون شمايم جز اينکه به من وحى مى‏شود (کهف:110 و فصّلت:6)؛

 قَالَتْ لَهُمْ رُسُلُهُمْ إِن نَّحْنُ إِلاَّ بَشَرٌ مِّثْلُکُمْ: پيامبرانشان به آنان گفتند ما جز بشرى مثل شما نيستيم (ابراهيم:11)

در اين دو آيه،کساني که با زبان آشنايند،مي دانند که قرآن،همهء امکاناتي را که در بيان براي نشان دادن«تأکيد»خود دارد به کار برده است تا راه تأويل و تفسيرهاي انحرافي بر «شخصيّت پرست»هاي کج انديش و کم فهم ببندد تا خيال نکنند اگر پيامبر(ص)را فرشته کردند،از مقام وي تجليل کرده اند.]

ادامه دارد.

زندگي او به گونه اي نبود که حقّي را پايمال کند و ستمي را روا دارد.او خود بهترين نمونهء يک مسلمان بود،مسلماني که خدا در دو خطّ،سيماي او را تصوير کرده است:«. أَشِدَّاء عَلَى الْکُفَّارِ رُحَمَاء بَيْنَهُمْ. بر کافران سختگير و با همديگر مهربانند»(فتح:29)

وي هرگز کسي را نيازرده بود،تنها يک بار از يک بدوي خشني – که شانه به شانهء محمّد(ص) مي راند و به اندازه اي وحشيانه و خشن مي راند که مرکبش به مرکب او  خورد و پاي محمّد(ص) را به بسختي به درد آورد – عصباني شد و شلّاقي را که در دست داشت،بر او زد و به خشم گفت فاصله بگير!

 به مدينه که رسيدند او را خواست و از او عذرخواهي کرد و خود را به پرداخت هشتاد بز ماده به عنوان فديهء يک تازيانه محکوم کرد.

هنگامي که مرگ،حملات خويش را آغاز کرد،ناگهان به اين انديشه افتاد که چه اندوخته است؟عايشه را گفت هرچه داريم بيار و بر فقرا تقسيم کن.در اين هنگام،درد باز او را به اغما افکند و عايشه که سخت پريشان بود،توصيهء او را از ياد برد.پس از آنکه به هوش آمد،از عايشه بازخواست کرد و چون دانست که وي دستورش را انجام نداده است،سخت برآشفت و ناچارش کرد که هم اکنون آنچه از درهم و دينار دارد،پيش از مرگش از خانه دور کند.اندوختهء وي هفت دينار بود و آن را بر بينوايان تقسيم کردند.در اين حال ديدند که چهره اش باز شد،گوئي بار سنگيني را از دوشش برداشته اند.

ادامه دارد.

نه مي جنگد،که با چه؟ نه سخن مي گويد،که با که؟نه مي رود،که به کجا؟نه باز مي گردد،که چگونه؟ و نه مي نشيند،که.هرگز! ايستاده است و تمامي تلاش اش،اينکه نيفتد! بر سر رهگذر تاريخ ايستاده،و بر هر نسلي که مي گذرد،سر راه مي گيرد،و بر سرش نهيب مي زند که:

اي بر مَرکب هاي سياه ننگ،بگريخته از همهء صحنه هاي«شهادت»تاريخ!

گرگ ها،روباه ها،موش هاي سکه پرست! و شما اي ميش هاي ذليل پوزه در خاک فرو برده!

اي غايب ها! پوچ ها،پليد ها،آيا در ميان شما هست کسي که هنوز چهرهء انسان را به ياد آورد،و آيا چشماني هست که او را بتوان ديد و باز شناخت؟

اينان که مرگ را،همچون گردنبندي از زيبا ترين گوهر هاي خدا،بر گردن آويخته اند،بي مَرگانِ جاودانه اند،شاهد هر آنچه در تاريخ آدمي مي گذرد،شهيدِ هر آن چه در بني آدم مي ميرد و مي پژمرد و قرباني جلّاد مي شود!

اين کيست؟تنديس تنهائي و غربت و شکست و نوميدي و درد،در کويري پوشيده از خون،از درياي سرخ شهادت سر برداشته،و تنها و ساکت ايستاده است!

او،ديگر من نيستم! هابيل است؟نخستين قتيل مظلوم تاريخ انسان:ذبيح معصوم مالکيّت و شهوت،که برادر را،جلّادِ برادر کُش کرد؟

ادامه دارد.

18) خداوند يکصد و چهار کتاب فرستاده است:پنجاه صحيفه بر شيث و سي صحيفه بر اخنوخ و ده صحيفه بر ابراهيم و قبل از تورات بر موسي نيز ده صحيفه و سپس تورات و انجيل و زبور و قرآن را نازل فرموده است.

19) صحف ابراهيم همه اش پند و حکمت بود:اي پادشاه مغرور و به خود گرفتار و بر دوش مردم سوار!من ترا برانگيخته ام تا از طرف من داد مظلوم را بستاني.و از اينگونه مثل ها در آن بود:خردمند را ساعاتي است:ساعتي که در آن پروردگارش را نيايش مي کند و ساعتي به حساب خودش در پيشگاه پروردگارش مي رسد و ساعتي که در جست و جوي طعام و شرابي که بدان نياز دارد مي پردازد.

20) بر عاقل است که جز بدين سه کار برنخيزد:اندوختن توشهء آخرت،کوشيدن براي زندگي،لذت غير حرام بردن.بر عاقل است که وقت شناس باشد،به کار خود برسد،پاسدار زبان خويش باشد و کسي که گفتارش را نيز مانند رفتارش به شمار آورد و جز به ضرورت،زبان به سخن نگشايد.

21) صحف موسي سراسر همه عبرت بود:در شگفتم از آنکه به مرگ ايمان دارد و شادي مي کند؛در عجبم از کسي که به آتش يقين دارد و مي خندد؛در شگفتم از آنکه به سرنوشت ايمان دارد و رنج مي برد؛در شگفتم از آنکه دنيا را مي بيند و نيرنگ آنرا با اهل خودش مي نگرد و باز بدان اطمينان مي کند؛در شگفتم از کسي که به حساب فردا ايمان دارد و عمل نمي کند.

22) تو را به تقوي وصيت مي کنم و آن بالاترين چيزهاست.

23) قرآن را بخوان:با خواندن قرآن،تو را در زمين نوري است و در آسمان يادي.

24) از خندهء بسيار بپرهيز که دلت را مي ميراند و روشني چهره ات را مي گيرد.

25) جز در خير،خاموش باش،زيرا سکوت شيطان را از تو مي گريزاند و در دينت تو را ياري مي کند.

26) بيچارگان و محرومان را دوست بدار و با آنان بنشين.به کسي که زير دست توست بنگر،نه به بالا دستت،زيرا شايسته است که نعمتي را که خداوند به تو داده،کوچک نشماري.

27) با خويشاوندانت بپيوند؛اگرچه از تو رميده باشند.

28) در راه خدا از سرزنش کسي مترس.حق را بگو اگرچه تلخ باشد.

29) آنچه را که خود ميداني که در خود داري بر ديگران عيب مگير.نسبت به کاري که خود مرتکب شده اي مردم را سرزنش مکن زيرا همين عيب تورا بس است که عيبي را که در خود نمي بيني در مردم بيابي يا آنچه را که خود کرده اي در ديگران ببيني.

30) اي ابوذر از اهريمنان جن و انس به خداي پناه بر!اي پيامبر! مگر بشر را نيز اهريمناني است؟آري اهريمنان جن و انس سخنان زيبا و فريبنده اي به گوش يکديگر مي گويند.

31) گنج بهشت:هيچ قدرت و نيروئي جز به خدا نيست.

ادامه دارد